درد کمر و لگن؛ آرتروز ودیسک کمر، از تشخیص تا درمان با ورزش
بسیاری از شما در طول زندگی خود با درد کمر و لگن مواجه شده‌اید و کم و بیش آن را می‌شناسید. این عارضه، نشانه‌هایی دارد که در این مقاله با آن آشنا خواهید شد. ما در اینجا از روش‌های درمان
کمر درد و لگن برایتان می‌گوییم و ضمن بررسی دلایل بروز آن در دوران بارداری، شما را با ورزش برای درد کمر و لگن ، آشنا خواهیم کرد.
درد لگن و کمر، به عارضه‌ای می‌گویند که به موجب آن، دردی مبهم در ناحیه کمر و لگن می‌پیچد و توان فعالیت را از فرد بیمار می‌گیرد. می‌دانیم درد لگن و کمر، برای بسیاری از شما آشناست.
اصلاً شاید هم اینک که در حال مطالعه این مقاله هستید، با چنین دردی مواجه شده‌اید و به دنبال شناخت بهتر این عارضه و یافتن راهی برای درمان آن، گذارتان به این صفحه افتاده است. آنطور که آمارها می‌گویند حداقل ۸۰ درصد مردم در طول زندگی با درد کمر و گاه کمر درد و درد لگن مواجه می‌شوند.
یکی از نکات منفی که در رابطه با درد لگن و کمر باید به آن اشاره کنیم، پیچیدگی تشخیص منشاء این آسیب است؛ چرا که هم کمر و هم لگن، هر دو مجموعه‌ای پیچیده از استخوان ها، عضلات و رشته‌های عصبی‌اند که زنجیروار به هم متصل‌اند و درد و ناراحتی در یک ناحیه بر قسمت‌های دیگر نیز تاثیر می‌گذارد.
در واقع پیدا کردن منشاء و علت درد چندان ساده نیست و نمی‌توان تشخیص داد که آیا دیسک کمر مشکل دارد و درد آن تا لگن رسیده و یا سرچشمه درد در مفاصل لگنی است و درد تا کمر انتشار یافته است؟ سوالات این چنینی کم نیست و تنها پزشک متخصص می‌تواند به آن‌ها پاسخ دهد.
از شما انتظار داریم به محض مواجه با درد کمر و ناحیه لگن، حتماً به
دکتر کمر درد مراجعه کنید. زیرا اگر علت درد، آسیب‌هایی مانند دیسک کمر باشد، باید سریعاً تشخیص داده و روند پیشروی آن متوقف گردد.
در غیر این صورت، باید منتظر عوارض ناخواسته و بعضاً خطرناکی نظیر افت سیستم اسکلتی عضلانی، از دست دادن توان حرکتی، بی‌اختیاری ادرار و مدفوع، ناتوانی جنسی و حتی فلج پایین تنه باشید.
کمر، متشکل از ماهیچه ها، استخوان ها، تاندون‌ها و دیسک‌ها است. مجموعه اعصاب کمری در این ناحیه از بدن قرار دارد. همانطور که می‌دانید کمر، ۵ مهره دارد که در میانه آن ها، غضروف‌هایی به نام دیسک جای دارند. اگر قادرید به جلو_عقب و چپ_راست حرکت کنید، بخاطر وجود همین دیسک‌ها است.
و اما لگن؛ لگن به بخش زیرین ناف گفته می‌شود. در این ناحیه، روده، مثانه و در زنان به علاوه این دو، رحم و تخمدان قرار دارد. وقتی از درد لگن صحبت می‌کنیم، منظورمان دردی است که از یکی از این اندام‌ها آغاز و به استخوان‌های لگن، رگ‌های خونی، ماهیچه‌ها و مفاصل مجاور کشیده شده باشد.
استخوان‌های لگن با ران در دو طرف بدن، از طریق یک مفصل به یکدیگر متصل شده اند. چنانچه این مفصل آسیب ببیند، درد در لگن آغاز شده و در ناحیه کمر انتشار می‌یابد.
چرا درد لگن و کمر به سراغمان می‌آید؟ این سوال مهم شاید به ذهن شما هم رسیده باشد. واقعاً علت درد در ناحیه کمر و لگن، یکی و دو تا نیست!
دلایل مختلفی در ایجاد درد کمر و لگن نقش دارند که مهمترین آن‌ها عبارت است از:
♦ آرتروز: تحلیل رفتن بافت‌ها در اثر افزایش سن، زنگ خطر را برای بروز آرتروز به صدا در می‌آورد. آرتروز از مهمترین علل بروز درد لگن و کمر است که اگر در تشخیص و درمان آن کوتاهی کنید، به یک درد همیشگی و مزمن تبدیل می‌شود. تشخیص زودهنگام بیماری آرتروز بسیار مهم است. با تشخیص به موقع، می‌توان سرعت پیشروی این بیماری را کنترل کرد و از بروز عوارض جدی‌تر پیشگیری نمود. ابتدایی‌ترین روش‌های درمان آرتروز، مصرف دارو و انجام برخی حرکت ورزش برای درد کمر و لگن است.
♦ دیسک کمر: آسیب دیدگی دیسک کمر، از مهمترین دلایل ایجاد درد در کمر و لگن است. بیرون زدگی و پاره شدن دیسک کمر، دردهای ناراحت کننده و مزمنی را به وجود می‌آورد که نه تنها تا لگن بلکه تا پاها و حتی انگشتان پا نیز کشیده می‌شود. دیسک کمر را نباید دست کم گرفت. این آسیب باید هر چه سریع‌تر تشخیص داده و گام‌هایی جهت مدیریت و کنترل آن برداشته شود. فکر نکنید که تنها راه درمان دیسک کمر جراحی است. پزشک متخصص پس از تشخیص دیسک کمر، ابتدا به سراغ روش‌های درمانی غیر جراحی می‌رود و نیاز به عمل را به حداقل می‌رساند.
♦ تاندونیت و بورسیت: وظیفه تاندون‌های اطراف لگن، اتصال ماهیچه‌ها به مفاصل است. انجام فعالیت‌های ورزشی شدید و یا استفاده بیش از حد از تاندون ها، زمینه ساز التهاب و آسیب دیدگی تاندونیت و بورسیت است که خود عاملی برای ایجاد درد لگن و کمر می‌باشد.
♦ شکستگی: ممکن است فرد به دلیل یک سانحه تصادف، سقوط، ضربه دیدگی در حین ورزش و… با شکستگی در ناحیه کمر و لگن رو به رو شود. فراموش نکنید که گاه یک ضربه سبک در مبتلایان به پوکی استخوان، زمینه را برای بروز شکستگی در این قسمت از بدن فراهم می‌کند. شکستگی در کمر و لگن همان و درد این دو ناحیه همان! پس انتظار می‌رود که با درمان این شکستگی، درد لگن و کمر نیز کاهش یابد. البته در مواردی دیده شده که درمان ناقص و نادرست این شکستگی باعث ماندگاری درد در این دو ناحیه می‌شود.
♦ ابتلا به برخی بیماری ها: همانطور که پیش‌تر نیز اشاره کردیم، برخی از اندام‌های داخلی (مثانه، روده، تخمدان و رحم) در ناحیه لگن قرار دارند. در صورت بروز هرگونه آسیب در اندام‌های نامبرده، دردهای لگنی ایجاد و دامنه آن تا کمر کشیده خواهد شد. اما چه آسیب‌هایی می‌تواند سلامت اعضا ناحیه لگن را تهدید کند؟ در خانم‌ها پیچ خوردگی تخمدان و در آقایان مشکلات بیضه، آندومتریوز و بروز هرگونه عفونت، ممکن است عامل درد در کمر و لگن باشد.
گفتیم که تشخیص درد لگن و کمر دشوار است؛ چرا؟ زیرا این درد مبهم است و این ابهام، گره‌های تازه‌ای در بازشناخت عامل درد ایجاد می‌کند. گاه فرد بیمار، درد را در مفصل ران احساس می‌کند. در این صورت احتمالاً در کشاله ران همان طرف از بدن نیز درد حس شدنی است. چنانچه درد در مفصل ران باشد، بیمار با نشستن و بلند شدن، بیشتر آن را احساس می‌کند. این درد، حرکات مفصل را محدود خواهد کرد.
برخی اوقات، درد ناحیه کمر و لگن، با انجام فعالیت و حرکات روزانه، تشدید می‌یابد و گاه با با استراحت از بین می‌رود. اگر آسیب جدی و شدیدتر از آن چیزی باشد که فکر می‌کنیم، ممکن است موقع استراحت نیز دست از سر بیمار برندارد و او را اذیت کند.
بسیار دیده شده که التهاب کیسه‌های مفصلی، موجب بروز درد در دو سمت لگن شده است. دلیل این التهاب، پوسیدگی زودهنگام و البته جدی مفصل ران است که خود ناشی از کارکرد بیش از حد می‌باشد. به غیر از آن، تفاوت در درازی دو پا و ضعف ماهیچه‌های دورکننده، زمینه ساز درد دو سمت لگن خواهد شد.
درد لگن و کمر ، به عنوان یک درد متداول و رایج در جهان، سن و سال نمی‌شناسد و ممکن است برای هر فرد در هر رده از سن پیش آید. اما آنطور که به نظر می‌رسد، بسیاری از کسانی که از چنین دردی رنج می‌برند، بیش از ۳۵ سال سن دارند. همانطور که پیش‌تر نیز اشاره کردیم، یکی از مهمترین عوامل موثر در ایجاد درد در کمر و لگن، سوانحی مانند تصادف و سقوط است که در هر سنی امکان بروز آن وجود دارد.
کودکان و نوجوانانی که در رشته‌های ورزشی مثل فوتبال و کشتی فعالیت دارند، گاه به دلیل انجام نادرست تمرینات و یا در اثر یک ضربه دیدگی، به دردهای شدید کمر و لگن دچار می‌شوند.
شیوع درد لگن و کمر در بارداری شایع است. خانم ها، در مقایسه با مردان، استخوان‌های ضعیف‌تری دارند و احتمال بیشتری هست که در آینده با درد در ناحیه لگن و کمر مواجه شوند.
عواملی که ریسک بروز درد در قسمت کمر و لگن را افزایش می‌دهد:
♦ افزایش سن (سالمندان و میانسالان، بیشتر از کودکان و نوجوانان به کمر درد و درد لگن مبتلا می‌شوند.)
♦ انجام نادرست تمرینات ورزشی به ویژه در رشته‌های سنگینی مانند وزنه برداری
♦ انجام کارهای سنگین فیزیکی
♦ پرداختن به مشاغل پرتنش
♦ نشستن‌های دراز مدت
♦ استرس و اضطراب
♦ اضافه وزن و چاقی
♦ ابتلا به افسردگی
♦ سیگار کشیدن
♦ کم تحرکی
وقتی با درد شدید کمر و لگن مواجه می‌شوید و برای آغاز فرایند درمان به پزشک مراجعه می‌کنید، در ابتدا پزشک برای تشخیص درست بیماری، یک سری سوالات درباره سن، سوابق بیماری مانند دیابت، پوکی استخوان و… حوادثی که برایتان اتفاق افتاده و… می‌پرسد.
سپس به معاینه دقیق می‌پردازد و در آخر برای تشخیص نهایی، از شما می‌خواهد که چندین آزمایش را انجام دهید. مهمترین این آزمایشات، عکس برداری با پرتو ایکس است که استخوان‌ها را به صورت کامل نشان می‌دهد و پزشک با بررسی آن، می‌تواند به وجود شکستگی و آرتروز پی ببرد.
تشخیص دقیق بیرون زدگی دیسک و مشکلات مربوط به ماهیچه ها، استخوان ها، رگ‌های خونی، بافت ها، عصب ها، رباط ها، تاندون‌ها و…با بررسی سی تی اسکن وام آر آی، به سادگی امکان‌پذیر خواهد شد. گاهی پزشک به وجود عفونت در خون شک می‌کند؛ این جاست که به شما توصیه می‌کند تا هر چه سریع‌تر آزمایش خون انجام دهید.
و اما می‌رسیم به موضوع درمان درد کمر و لگن؛
چگونگی درمان درد لگن و کمر، بستگی به علت آن دارد؛ مسلماً پزشک برای درد لگن و کمر که در اثر دیسک کمر به وجود آمده باشد، نسخه‌ای متفاوت از درمان درد ناشی از آرتروز ارائه خواهد داد. با این حال بسیاری پزشکان، در وهله اول با تجویز داروهای ضد التهاب، سعی می‌کنند درد را در بیماران به حداقل برسانند.
البته خود بیمار نیز می‌تواند با انجام برخی ورزش برای درد کمر و لگن و یا پایین آوردن وزن، درد و عوارض ناشی از درد لگن و کمر را به حداقل برساند. (این درمان‌ها قطعی نیست و گاهی باید روند پیچیده‌تری برای درمان طی شود.)
در مواردی که بیمار با درد بسیار شدید و طاقت فرسا دست و پنجه نرم می‌کند و شدت درد برای او قابل تحمل نیست، ممکن است پزشک تزریق داروهای استروئیدی و یا انجام اوزون تراپی را در دستور کار قرار دهد. بسیاری پزشکان، در کنار همه این روش ها، بیماران خود را به فیزیوتراپیست ارجاع می‌دهند تا با پیروی از یک برنامه مناسب حرکتی، درد کاهش یابد.
پزشک همه تلاش خود را به کار می‌بندد تا درد در این دو قسمت از بدن، با روش‌های غیر جراحی درمان شود و نیازی به عمل نباشد. اما اگر هیچ کدام از شیوه‌های درمانی کارساز نباشد، چاره‌ای جز جراحی نیست. البته باز هم همه چیز به شرایط بیمار از جمله سن او، ابتلا به بیماری‌های زمینه‌ای و… دارد.
فواید ورزش کردن بر هیچ کدام از ما پوشیده نیست. اما آیا می‌دانستید ورزش کردن برای کمک به رفع درد لگن و کمر تا چه اندازه مفید است؟ مطمئناً این موضوع برای کسانی که فکر می‌کردند در مواجه با درد در این ناحیه صرفاً باید استراحت کنند و هیچ کاری انجام ندهند، کمی عجیب است اما واقعیت دارد.
♦ دراز و نشست: برای انجام دراز نشست، محتاطانه عمل کنید. اگر این حرکت را به درستی انجام ندهید، به جای بهبود عارضه، باید انتظار تشدید درد و ناراحتی را داشته باشید. برای انجام دراز نشست، روی زمین به پشت بخوابید، دست‌ها را موازی بدن بگذارید، زانوها را خم و سعی کنید عضلات شکم را منقبض کنید. حالا سر و شانه خود را ۲۰ درجه بالا بیاورید. (بیش از ۲۰ درجه، درد لگن و کمر را تشدید می‌کند.)
♦ حرکت گربه و شتر: برای این حرکت، باید چهار دست و پا روی زمین بنشینید. (دست‌ها و زانوهایتان روی زمین قرار گیرد.) حالا باید قوس کمر خود را تغییر دهید. چگونه؟ ساده است! یک بار گودی کمر را کم و یکبار زیاد کنید؛ با این کار حرکاتی در ستون مهره‌ها ایجاد و مفاصل ستون مهره‌ها یا فاست‌ها میزان خواهد شد. برای روز اول، ۵ بار انجام این حرکت کافیست؛ سعی کنید به مرور تعداد آن را بیشتر کنید.
♦ بالا آوردن لگن: به پشت بخوابید، زانوها را خم کنید و لگن را به آرامی بالا بیاورید. ۵ ثانیه در این حالت نگه دارید، دوباره لگن را روی زمین بگذارید و پس از یک استراحت ۵ ثانیه ای، مجدداً این کار را تکرار کنید. انجام این ورزش برای روز اول، ۵ بار کافیست؛ به شرطی که روزهای بعدی به تعداد آن بیافزایید.
♦ حرکت پهلو: رو به پهلو دراز بکشید و آرنج را که در حالت ۹۰ درجه است، زیر بدن قرار دهید. تنه و سپس لگن را بلند کنید و ۵ ثانیه در این حالت نگه دارید. حالا لگن را روی زمین قرار دهید و به حالت اول بازگردید.
♦ خم شدن به عقب: برای انجام این حرکت، رو به شکم بخوابید و در حالی که آرنج‌هایتان ۹۰ درجه است، سرشانه‌ها را بالا ببرید. حالا به حالت اول بازگردید و به آرنج‌ها تکیه کنید.
♦ کشیدن دست و پا: چهار دست و پا روی زمین قرار بگیرید و اجازه دهید دست‌ها عمود و زانوها را روی زمین باشد. حالا دست و پای راست را از زمین جدا و در حالت کشیده نگه دارید. اجازه دهید ۵ ثانیه بگذارد و بعد به حالت اول بازگردید. این وضعیت را ۵ بار تکرار کرده و در نهایت همین کار را با اندام‌های سمت چپ انجام دهید.
♦ کشش گلوتئال: روی زمین بخوابید و دست‌ها را در کنار بدن قرار دهید. در حالی که زانوها را خم کرده اید، مچ پای چپ را روی زانوی راست بگذارید و در همین حالت، سعی کنید پای راست را به سمت بیرون ببرید. (به صورتی که عضله باسن منقبض شود.) مجدداً به حالت اول بازگردید و این کار را با پای راست تکرار کنید.
♦ کشش همسترینگ: عضلات همسترینگ، در واقع به عضلات پشت ران گفته می‌شود. برای ایجاد کشش در آن ها، لازم است بایستید و پایتان را روی چهارپایه‌ای کوچک قرار دهید. سپس کمی به جلو خم شوید و به چهارپایه فشار بیاورید؛ بدین ترتیب عضلات پشت ران شما کشیده می‌شود
.
درد لگن و کمر، مشکلی شایع در میان افراد به ویژه زنان است. علت این درد، در اغلب موارد مشخص نیست؛ در واقع معلوم نیست منشاء درد مشکلی ساده است یا معضلی خطرناک؛ به همین دلیل باید هر چه سریع‌تر برای تشخیص و آغاز درمان آن اقدام کرد.
درد لگن و کمر سمت چپ، گاهی شدید و ناگهانی بوده و گاهی هم مزمن است. به عبارت دیگر، برخی اوقات این درد می‌آید و می‌رود و بعضی وقت‌ها ثابت است و به مدت چند ماه ادامه دارد. معمولاً درد لگنی که بیش از ۶ ماه به طول بیانجامد و هیچ نشانه‌ای از بهبود و درمان از آن دیده نشود، به عنوان درد مزمن شناخته می‌شود.
بسته به علت به وجود آمدن درد کمر و لگن سمت چپ، علائمی به سراغ بیمار می‌آید که عبارت‌اند از:
♦ درد موضعی که احتمالاً به دلیل التهاب ایجاد شده است.
♦ گرفتگی ناشی از اسپاسم اندام‌های نرمی مثل آپاندیس و روده
♦ درد آهسته‌ای که منشاء آن، انسداد روده و التهاب آپاندیس است.
♦ شروع ناگهانی درد به دلیل انسداد در گردش خون و کمبود خون‌رسانی
♦ درد کل شکم؛ این درد نشان دهنده تجمیع چرک، خون و محتوای روده است.
♦ دردی که در حین معاینه افزایش می‌یابد و احتمالاً دلیل آن، تحریک پوشش حفره شکم است.
درد لگن و کمر سمت چپ، از مشکلات عصبی سرچشمه می‌گیرد؛ البته نه همیشه. گاهی در بررسی منشاء درد کمر و لگن سمت چپ، به مشکلات اندام‌های لگن به ویژه اندام‌های تناسلی می‌رسیم.
درد لگن کمر و سمت چپ، دلایل مختلفی دارد؛ از جمله:
♦ التهابات و تحریکات اعصاب ناشی از فشار، آسیب و فیبروز
♦ گرفتگی و انقباض عضلات اسکلتی و صاف
♦ تنگی و فشار بر کانال نخاعی
♦ سیاهی سر استخوان‌ها
♦ ابتلا به انواع رماتیسم
♦ آرتروز لگن
♦ دیسک کمر
♦ فتق ناف
♦ سیاتیک
دلایل درد ناگهانی و شدید کمر و لگن:
♦ بیماری‌های التهابی لگن و عفونت اندام‌های تولید مثل
♦ کیست تخمدان پاره شده یا پیچ خورده
♦ سقط جنین تهدید شده یا سقط جنین
♦ عفونت در مجاری ادراری
♦ حاملگی خارج از رحم
♦ پاره شدن لوله فالوپ
♦ آپاندیسیت
دلایل درد مزمن کمر و لگن:
♦ رشد غیر طبیعی دیواره رحم که به عنوان فیبروم رحم از آن یاد می‌شود.
♦ بافت اسکار میان اندام‌های حفره لگن
♦ سرطان دستگاه تولید مثل
♦ آندومتریوز
بارداری، از شیرین‌ترین دوران‌های زندگی یک زن است که گاهی با مشکلات و سختی‌هایی همراه می‌شود. پر واضح است که لذت وصف ناپذیر مادر شدن، ارزش تحمل هر درد و سختی را دارد.
درد لگن و کمر در بارداری، یکی از این سختی هاست که البته چندان غیر معمول نیست و اکثر قریب به اتفاق خانم‌ها در دوران حاملگی با آن روبرو می‌شوند. وقتی از درد لگن و کمر در دوران بارداری صحبت می‌کنیم، منظورمان دردهای تیرکشنده نشیمن گاه، درد پشت و دردی است که در اطراف باسن رخ می‌دهد.
درد کمر و لگن در بارداری ، با انجام فعالیت‌های ساده‌ای مثل بلند شدن، راه رفتن و دراز کشیدن بدتر می‌شود. در واقع هر کاری که توازن ناحیه کمر و لگن را به هم بزند، موجب تشدید درد خواهد شد. اما آیا می‌دانید درد کمر و لگن در بارداری نشانه چیست؟
درد کمر و لگن در بارداری ، وقتی به سراغ زنان می‌آید که ترشح هورمون ریلاکسین در آن‌ها افزایش یافته باشد. این درد، اثرات مربوط به ترشح ریلاکسین بر استخوان‌ها و عضلات را نشان می‌دهد. دردهایی از این دست، آن هم در دوران بارداری، طبیعی است و معمولاً جایی برای نگرانی وجود ندارد.
اما درد بسیار شدید و تیرکشنده، که انجام فعالیت را دشوار کند و غیر قابل تحمل شود، اصلاً طبیعی نیست و در صورت مشاهده باید حتماً با پزشک در این باره مشورت کنید.
درد لگن و کمر به دلیل ابتلا به بیماری‌های عفونی، کم تحرکی، استرس و فشارهای عصبی، تغییرات هورمونی، مشکلات اسکلتی_عضلاتی، اختلالات گوارشی و…و ده‌ها عامل دیگر رخ می‌دهد و مشکلات زیادی برای بیمار ایجاد می‌کند.
تشخیص علت این درد ساده نیست اما به نظر می‌رسد که مشکلات ساختاری ستون فقرات، مهمترین عامل به وجود آورنده آن است. در صورت مشاهده اولین نشانه‌های درد لگن و کمر، با یک پزشک مجرب و حاذق مشورت کنید و با آغاز روند درمان، اجازه ندهید کنترل بیماری با پیشروی از دستتان خارج شود. اگر به دریافت اطلاعات بیشتری نیاز دارید، حتماً با ما تماس بگیرید.