درد مچ پا، شکستگي و يا آرتریت مچ پا روماتیسم و آرتروز مفصلي
مچ پا از استخوان ها، رباط ها، تاندون ها، و ماهیچه ها تشکیل شده است که مستعد انواع آسیب دیدگی و جراحت می باشد. درد مچ پا باید توسط پزشک متخصص ارتوپد بررسی شود تا علت درد مشخص و بهترین مسکن برای درد مچ پا تجویز شود
درد مچ پا می تواند به دلایل مختلفی ایجاد شود و افراد در سنین مختلف می توانند آن را تجربه نمایند. درد مچ پا علل مختلفی دارد با وجود اینکه مهم ترین علت درد پشت مچ پا پیچ خوردگی مچ پا است، التهاب ها، عفونت ها، آرترو، مشکلات اعصاب محیطی، تحت فشار قرار گرفتن ریشه های عصبی و شکستگی استخوان ها نیز می توانند از علل درد مچ باشند.
♦ تورم و التهاب
در برخی موارد تورم و التهابی که در اثر آسیب ها یا فعالیت های زیاد ایجاد می شوند روی رشته های عصبی فشار وارد کرده و این فشار سبب ایجاد دردهایی در اطراف ساق و مچ می شوند.
♦ کشیدگی و پارگی رباط مچ پا
پیچ خوردن مچ مشکلی است که در سبب پارگی رباط های خارجی مچ پشده و میزان این آسیب ممکن است از خفیف یا بسیار شدید متفاوت باشد. چنان چه آسیب مچ بسیار شدید باشد امکان دارد رباط مچ به طور کامل پاره شود و مچ دچار بی ثباتی گردد.
اگر مچ فرد چندین بار و به طور مکرر دچار پیچ خوردگی شود، رباط های مچ ضعیف و به طور مزمن دچار بی ثباتی شده و در نهایت نیز مچ مکرر پیچ خواهد خورد. در ادامه سبب بروز سایر مشکلات برای مچ مانند التهاب غضروف بین استخوان پاشنه و ساق یا تشکیل خارهای استخوانی در مچ خواهد شد که این آسیب ها نیز در نهایت سبب آرتروز مچ پا می گردند.
♦ شکستگی مچ
مچ از سه استخوان اصلی تشکیل شده و دارای 26 استخوان می باشد. شکستگی مچ ممکن است در هر یک از این استخوان ها ایجاد شود و معمولا در اثر زمین خوردن، وارد شدن ضربه ی شدید یا چرخیدن ناگهانی رخ می دهد.
♦ کیست گانگلیون
کیست گانگلیون شامل توده ای از بافت نرم و یا یک برآمدگی پر از مایع می باشد که روی مچ ایجاد می گردد.
معمولا این کیست در زیر پوست تشکیل شده و علاوه بر مفصل مچ، ممکن است در پا یا مچ دست نیز ایجاد شود. این کیست معمولا دردی نداشته اما در صورت وارد کردن فشار بر روی عصب ها ممکن است سبب بروز درد و نارحتی، بی حسی و گزگز پا گردد.
♦ تاندونیت تیبیال خلفی
تاندون تیبیال خلفی عضله ی ساق پا را به استخوان های مچ متصل خواهد کرد. این تاندون سبب حفظ قوس کف پا در هنگام وارد شدن فشار به کف پا هنگام راه رفتن یا دویدن می گردد. ایجاد تورم و التهاب این تاندون سبب بروز درد خواهد شد و باید سریعا نسبت به درمان آن اقدام نمود.
♦ سندرم تونل تارسال
تونل تارسال فضایی است که عصب تیبیال از آن عبور خواهد کرد. سندرم تونل تارسال زمانی ایجاد می شود که درون این کانال تورم ایجاد شده و به عصب تیبیال فشار وارد نماید که این موضوع سبب ایجاد درد مچ پا و همچنین احساس سوزش و گزگز در داخل مچ ، پاشنه و کف پا می گردد.
♦ آرتریت مچ پا
آرتریت یا آرتروز مچ پا شامل التهاب بافت هایی است که درون مفصل قرار گرفته اند. این التهاب سبب بروز درد، تورم و آسیب مفصل می گردد. در صورت بی توجهی نسبت به درمان این مشکل، درد مچ تشدید شده و درد تا حدی غیرقابل تحمل می شود که رد قادر به راه رفتن نخواهد بود.
ممکن است آرتریت بسیار شدید سبب محدود شدن دامنه ی حرکتی مفصل و کاهش کیفیت زندگی گردد. بهتر است در صورت بروز این مشکل سریعا نسبت به درمان آرتریت اقدام شود تا روند پیشروی بیماری کنترل شود و از بروز درد و مشکلات جدی جلوگیری شود.
♦ آرتروز مفصلی
آرتروز مفصلی یا استئوآرتریت یک بیماری فرسایشی می باشد که سبب تحلیل رفتن و تخریب غضروف بین مفصلی خواهد شد. در صورت دچار شدن به آرتروز مچ، غضروفی که در سطح استخوان تیبیا قرار دارد و فشار‌های وارده را جذب می کند، دچار فرسایش شده و سبب می شود فرد به هنگام راه رفتن احساس درد نماید.
♦ روماتیسم
روماتیسم یک عارضه خود ایمنی می باشد که در آن سیستم ایمنی بدن به اشتباه به غشای مفصلی بدن به نام سیناویال، حمله کرده و سبب التهاب و درد مزمن مفصل خواهد شد. در صورت ابتلا به روماتیسم، غشای سیناویال ضخیم و ملتهب شده و مایع سیناویال بیش از حد تولید می گردد که سبب التهاب و آسیب به ساختارهای مفصلی خواهد شد. و در نهایت روماتیسم سبب تخریب غضروف، درد و خشکی مفصل می گردد.
همان طور که در بالا اشاره شد عوامل مختلفی سبب بروز درد مچ پا می گردند. یکی از این علل مربوط به قلب می باشد. به همین منظور به شرح درد مچ پا و قلب می پردازیم. جمع شدن غیرطبیعی مایع در مفصل مچ، پا و ساق پا ممکن است سبب بروز تورم شود.
این تجمع مایع و تورم ادم نام دارد. باید توجه داشت که ادم پاسخ عمومی بدن به یک صدمه یا التهاب می باشد و می تواند به یک بخش کوچک از بدن محدود شده و یا بر کل بدن تاثیر بگذارد. داروها، عفونت، بارداری و بسیاری از بیماری ها ممکن است سبب بروز ادم شوند.
نشت رگ های خونی کوچک سبب نفوذ مایع به بافت های مجاور شده که تجمع این مایع اضافی سبب تورم بافت و ادم می شود. تورم پاها ممکن است در هر قسمتی از پا از قبیل ران، ساق و مچ و قسمت انگشتان پا رخ دهد. این مشکل ممکن است به دلیل تجمع مایع در بافت های بدن ایجاد شود و یا به دنبال التهاب ناشی از آسیب دیدگی یا بیماری مفاصل و بافت های بدن رخ دهد.
عوامل زیادی سبب بروز تورم در پاها می شوند که برخی از آن ها شامل ایستادن به مدت طولانی، کشیدگی پا یا شکستگی استخوان می شوند که در صورت بروز تورم باید سریعا به پزشک مراجعه شود.
در مواردی که تورم پا با علائم و نشانه های درد مچ و قلب درد قفسه سینه یا اختلال در تنفس همراه باشد باید سریعا به کلینیک های تخصصی مراجعه شود تا اقدامات درمانی لازم صورت گیرد.
باید توجه داشت که تورم در پاها معمولا یک اختلال بی خطر بوده اما برخی از بیماری ها که سبب بروز ادم می شوند کاملا جدی می باشند و ممکن است نشانه ی یک مشکل قلبی یا تشکیل لخته خون در پا باشند.
زمانی که قلب ضعیف می شود و عمل پمپاژ خون را به طور موثر انجام نمی دهد، مایعات به آرامی تجمع یافته و سبب ادم پا می شوند.
در صورتی که تجمع مایع به سرعت ایجاد شود می تواند سبب تجمع مایع در ریه ها شود. نارسایی قلبی نیز ممکن است سبب تورم در شکم گردد. در برخی موارد نارسایی قلبی سبب تجمع مایع در ریه ها و در نهایت سبب تنگی نفس می گردد.
در صورتی که سمت چپ قلب دچار نارسایی و ضعف عملکردی گردد، به تدریج در ریه ها مایعات جمع خواهد شد که این مایعات اضافی، انبساط راه های هوایی را هنگام عمل دم را با مشکل مواجه می کنند و تنفس فرد سخت تر شده و ممکن است فرد به هنگام فعالیت و یا زمانی که دراز کشیده است تنگی نفس داشته باشد.
هنگامی که سمت راست قلب دچار نارسایی و ضعف عملکرد گردد نیز به تدریج در پاها و ساق پاها مایعات تجمع پیدا می کنند. تورم پف آلود پا از نشانه های نارسایی بطن راست قلب می باشد. در این شرایط، اگر با انگشت روی پای متورم فشار وارد شود، جای انگشت باقی خواهد ماند.
با بدتر شدن نارسایی قلب در سمت راست، بخش فوقانی پاها متورم و در شکم مایع اضافی (آسیت) جمع شده و در برخی موارد ممکن است منجر به ایست قلبی گردد. معمولا فرد در انتهای روز متوجه تورم در پا و ورم مچ خود می گردد زیرا نیروی گرانش، میزان فشار خون در رگ های اندام تحتانی را افزایش خواهد داد. با دراز کشیدن و استراحت می توان این تورم را کاهش داد.
درد مچ پا شامل استخوان های کوچکی می باشد که این استخوان ها توسط بافت های نرم به یکدیگر متصل و مستحکم می گردند. در صورتی که هر کدام از ساختارهای تشکیل دهنده مچ پا دچار آسیب شوند یا از راستای طبیعی خود خارج شوند، سبب ایجاد درد
مچ پا می گردند. در ادامه عواملی که سبب ایجاد درد مچ پا می شوند را بررسی می کنیم.
♦ پیچ خوردگی مچ
یکی از دلایل رایج درد مچ پا، پیچ خوردگی یا رگ به رگ شدن می باشد. رگ به رگ شدن به معنای آن است که به رباط های پا آسیب وارد گردیده است. رباط ها، طناب های محکمی هستند که به استخوان های مچ متصل شده اند و پیچ خوردگی رباط ها ممکن است در اثر عوامل مختلفی رخ دهد.
ممکن است به هنگام پیاده روی یا دویدن، سطح ناهموار زمین سبب شود پای فرد بپیچد و مچ با زاویه نامناسبی دچار چرخش شود. پوشیدن کفش های پاشنه بلند و ورزش کردن نیز خطر پیچ خوردگی مچ را افزایش می دهند.
رگ به رگ شدن مچ می تواند خفیف، متوسط و یا شدید باشد. در بیشتر موارد آسیب های مچ با اقدامات خود مراقبتی قابل برطرف شدن خواهند بود. اما بهتر است در صورت بروز آسیب به متخصص ارتوپدی در کلینیک های تخصصی مراجعه شود.
♦ کشیدگی مچ
کشیدگی مچ مشابه رگ به رگ شدن مچ می باشد با این تفاوت که در آن تاندون یا عضله اطراف مچ پکشیده و یا پاره می شود. در نتیجه عضله یا تاندون دچار التهاب شده و در ناحیه آسیب دیده درد و تورم ایجاد می شود.
♦ آرتریت مچ
مفصل مچ شامل سه استخوان می باشد که هر استخوان دارای غضروفی است که در فضای بین استخوان ها مثل یک تکیه گاه عمل کرده تا استخوان ها به راحتی در کنار هم حرکت نمایند. با افزایش سن ممکن است غضروف ها ساییده و نازک گردند طوری که هنگام لغزش استخوان ها بر روی هم فرد احساس درد می نماید.
درد مچ پا و یا پا از علائم از آرتریت روماتوئید می باشد. این بیماری معمولا مفاصل مشابه را درگیر خواهد کرد. در صورتی که بدون ایجاد آسیب خاصی، هر دو مچ دردناک هستند، باید بررسی شود که آیا علت آن آرتریت روماتوئید است یا خیر.
افرادی که در گذشته دردرد مچ پای خود دچار یک آسیب دردناک شده باشند، بیشتر از سایر افراد در معرض ابتلا به آرتریت قرار خواهند داشت.
♦ تاندونیت آشیل
التهاب تاندون آشیل پا یا تاندونیت آشیل، در اثر استفاده بیش از حد از عضلات ساق پا ایجاد می شود. در افراد دونده یا کسانی که ورزش هایی مانند تنیس انجام می دهند، درد مچ پا ممکن است در اثر تاندونیت آشیل ایجاد شود.
تاندون آشیل از ماهیچه های ساق پا تا استخوان پاشنه پا امتداد پیدا می کند و سبب درد مچ پا می گردد. در صورت ابتلا به این مشکل، باید به مچ استراحت داده شود تا از پارگی تاندون جلوگیری گردد. در صورت ابتلا به درد مچ پا، بهتر است سریعا به یک پزشک متخصص مراجعه شود تا علت درد پشت مچ پا درد بررسی و شیوه درمانی مناسب تجویز گردد.
جهت استفاده از بهترین مسکنبرای درد مچ پا، برای کاهش درد مچ پا باید بررسی شود که درد مرتبط با بیماری و مشکلات مچ پا است یا در اثر بروز مشکل در اندام هایی دیگر مانند دیسک کمر است.
در صورتی که علت درد پشت مچ پا مربوط به مشکلات مچ باشد بهترین مسکن هایی که توصیه می شوند شامل استراحت کردن، استفاده از مچ بند، پوشیدن کفش ساق دار، استفاده از کفی مناسب برای کفش و استفاده از کرم های موضعی مانند کرم پروکسیکام، ناپروکسن، دیکلوفناک و رزماری می باشد.
هم چنین مصرف داروهای خوراکی مانند ژلوفن، ایبوپروفن، استامینوفن و آسپیرین که خاصیت ضد التهابی دارند در تسکین درد موثر خواهند بود.
در صورتی که درد مچ شدید و ادامه دار باشد، بهتر است سریعا به کلینیک تخصصی ارتوپد مراجعه شود. شیوه درمان با توجه به میزان آسیب دیدگی تجویز می گردد. در ادامه برخی از شیوه های درمانی درد مج پا را شرح می دهیم.
♦ استراحت
با توجه به این که مچ بیشترین وزن را هنگام ایستادن و حرکت کردن تحمل می کند، استراحت بهترین مسکن برای درد مچ پا می باشد. در صورت ایستادن مکرر التهاب و ورم پا بیشتر طول می کشد. بهتر است به هنگام حرکت از عصا برای راه رفتن کمک گرفته شود.
♦ کمپرس سرد
جهت درمان پیچ خوردگی و کاهش التهاب می توان از کمپرس آب سرد استفاده نمود. برای این منظور می توان یک کیسه یخ را به مدت حداقل ۲۰ دقیقه روی مچ قرار داده شود.
♦ استفاده از مچ بند
در صورت ابتلا به درد مچ پا بهتر این هنگام حرکت یا ایستادن، از آتل کمک گرفته شود. محدودیت حرکتی با بستن آتل سبب تسکین درد می شود. مچ بندها دارای انواع مختلفی بوده و با توجه به نوع درد مورد استفاده قرار می گیرند.
♦ استفاده از کفی مناسب پا
به منظور تسکین درد مچ پا استفاده از کفی مناسب توصیه می شود. برای تهیه کفی، از مچ اسکن انجام شده و برای هر فرد متناسب با آناتومی مچ پا تهیه می شود.
♦ استفاده از عصای مناسب
در مواردی که درد مچ پا زیاد است فرد برای راه رفتن بهتر است از عصا استفاده کند. عصا باید دارای اندازه و ارتفاع مناسبی باشد تا از دردهای احتمالی جلوگیری شود.
♦ بهترین مسکن برای درد مچ پا
مصرف داروهای زیر توسط متخصص ارتوپدی برای کاهش درد مج توصیه می شوند.
کرم های تسکین دهنده درد موضعی مانند کرم پروکسیکام، ناپروکسن، دیکلوفناک و رزماری
برای کاهش درد ، تورم و التهاب داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی مانند کورتیزون
معمولا مسکن های بدون نسخه مانند آسپیرین و ایبوپروفن و استامینوفن به منظور کاهش تورم و شدت درد توصیه می شوند.
نوع شیوه درمانی که برای درد مچ پا توصیه می شود به علت درد پشت مچ و شدت آن بستگی خواهد داشت.
در بیشتر موارد پزشک توصیه می کند که از روش RICE برای کاهش درد و التهاب و درمان درد مچ پا استفاده شود. این متد شامل استراحت، گذاشتن کمپرس سرد و بانداژ فشاری خواهد بود. کمپرس سرد باید هر بار به مدت 20 دقیقه روی مچ قرار داده شود و بستن بانداژ فشاری به دور مچ پنیز سبب کاهش تورم و پشتیبانی بیشتر از مفصل مچ می گردد.
♦ داروهای ضد التهاب (غیراستروئیدی)
در برخی موارد پزشک مصرف داروهای ضد التهاب مانند ایبوبروفن را توصیه می نماید. این داروها را بدون نسخه نیز از داروخانه می توان تهیه کرد.
♦ سرما درمانی یا گرما درمانی
سرما درمانی و گرما درمانی بخش مهمی از روند درمانی فیزیوتراپی مچ هستند. در جلسات فیزیوتراپی به مدت 10 دقیقه گرما درمانی بر روی مچ انجام شده و در نهایت نیز در پایان جلسه‌ی درمانی، کمپرس سرد نیز به مدت 10 دقیقه انجام خواهد شد.
♦ پشتیبانی از مفصل مچ
مچ بند‌های فشاری در کاهش درد ناشی از التهاب تاندون های مچ، ضعف رباط های و کاهش علائم سندرم تونل مچ موثر خواهند بود.
♦ تزریق کورتیزون
در صورتی شدید بودن درد مچ پا ممکن است پزشک تزریق ماده ی بی حس کننده و ضد التهاب مانند کورتیزون را درون مفصل مچ توضیه نماید.
♦ فیزیوتراپی
روش فیزیوتراپی برای توان بخشی و بهبود عملکرد مچ توصیه می شود. همچنین اختلالات مادرزادی یا ژنتیکی در پا مانند کلاب فوت نیز بررسی شده و هنگام درمان مورد توجه قرار می گیرند.
متخصص ارتوپدی روش های مختلفی از جمله لیزر تراپی، شاک ویو تراپی، اوزون تراپی، مگنت تراپی و ماساژ درمانی را برای درمان مشکلات مفصلی توصیه می کند.
♦ ورزش های مخصوص مچ، حرکات کششی و تقویتی مچ
در کاهش درد مچ پا پس از آسیب دیدگی می توانند موثر باشند. البته باید توجه داشت که این ورزش ها و حرکات باید به شیوه‌ی صحیح انجام شوند.
♦ مداخلات جراحی
گاهی ممکن است تمامی روش های درمان معمول و غیرتهاجمی که در بالا نیز به آن ها اشاره شد در درمان درد مچ پا موثر واقع نشوند و پزشک متخصص به ناچار انجام عمل جراحی را توصیه نماید. مدت زمان ریکاوری پس از عمل به شدت درد و علت درد پشت مچ پا بستگی دارد.
مچ هنگام انجام تمام فعالیت های روزانه درگیر خواهد بود. انجام حرکاتی مانند ایستادن، راه رفتن و دویدن نیز نیازمند حرکت مفصل مچ خواهند بود. زمانی که مچ دچار آسیب می شود، درد ناشی از آن می تواند سبب اخلال در حرکت فرد شود.
مفصل مچ دارای تعداد زیادی استخوان است و علت درد مچ پا می تواند نشانه ی بروز مشکل در اجزای پا باشد. در صورت داشتن درد مچ پایی که با اقدامات مراقبتی و حمایتی مانند استراحت و کمپرس سرد در عرض دو یا سه روز بهبود پیدا نکرده یا شدیدتر شده و یا با بی حسی و گزگز و مورمور همراه است حتما باید به کلینیک های ارتوپدی مراجعه شود.
زیرا ممکن است مشکلاتی از قبیل آسیب های جدی رشته های عصبی و شکستگی وجود داشته باشد که در صورت غفلت و عدم تشخیص ممکن است مشکلات پیچیده تری را برای فرد به همراه داشته باشد. هنگام مراجعه به کلینیک های تخصصی ارتوپدی پزشک پس از بررسی علت درد مج پا شیوه درمانی مناسب را تجویز و از بروز آسیب های بعدی جلوگیری می نماید.