مهمترین علتی که باعث بروز درد سیاتیک می‌شود و عصب سیاتیک را تحت فشار قرار می‌دهد، فتخ یا پارگی دیسک کمر است. پارگی و بیرون زدن دیسک کمر باعث ایجاد فشار بر روی ریشه‌های عصبی رگ سیاتیک شود.
یکی دیگر از علائم درد عصب سیاتیک تنگی کانال نخاع است هر عاملی که باعث تنگ شدن کانال نخاعی شود نتیجه آن فشار و التهاب عصب سیاتیک است، شکل گیری بافت‌ها در ناحیه کانال نخاعی علت تنگی کانال است.
لغزندگی مهره ستون فقرات نیز از دیگر علائم عصب سیاتیک است بدین صورت که با حرکت و لغزش مهره کمری بر روی مهره زیرین موجب بروز درد رگ سیاتیک است. هرگونه زائده، توده و تومور در این ناحیه عصب سیاتیک را تحت التهاب قرار می‌دهد.
سندروم پیریفورمیس، عضله‌ای در ناحیه پایین کمر که در صورت بروز ناهنجاری، التهاب، اسپاسم و گرفتگی در آن، دردسیاتیک به وجود می‌آید، این عضله تا حدودی تماس مستقیم با رگ عصبی سیاتیک دارد به طوری که رگ سیاتیک از زیر عضله پیریفورمیس عبور می‌کند.
چنانچه درد سیاتیک ناشی از پارگی دیسک کمر باشد با انجام برخی کنش‌ها و فعالیت‌ها مانند عطسه و سرفه، راه رفتن درد تشدید می‌شود. نیاز به مراقبت، معاینه توسط متخصص ارتوپدی و تقویت سیستم‌های حرکتی بدن بسیار حائز اهمیت است.
یکی از اشتباهات بسیار رایج بین بیمارانی که از درد رگ سیاتیک رنج می‌برند این است بیمار ترجیح به استراحت مطلق می‌دهد و تصمیم می‌گیرد بدون مراجعه به پزشک و با گرفتن استعلاجی به استراحت‌های طولانی مدت بپردازد که این خود عامل بیشتر شدن مشکلات ارتوپدی می‌شود.
استراحت‌های چند هفته‌ای نه تنها درد افراد را بهتر نمی‌کند بلکه حتی باعث بدتر شدن درد نیز می‌شود چرا با استراحت و بی‌تحرکی بیش از حد باعث ضعیف شدن استخوان اطراف ستون مهره‌ها، ضعف در عضلاتی که باعث استحکام ستون مهره‌ها هستند و همین ضعیف شدن و تنبلی عضلات باعث تشدید درد این افراد می‌شود.
بسته به میزان شدت درد و عامل تحت فشار قرار گرفتن عصب سیاتیک درمان‌ها میتواند متفاوت باشد. در مواردی با شدت کم تا متوسط با انجام برخی حرکات و نرمش‌های فیزویتراپی و با استفاده از بعضی داروها می‌توان درد را کنترل کرد.
مهم است بدانید باید فعالیت روزمره سلامت داشته باشید و این بدان معناست که از عادات ناسالم، حرکات خطرآفرین و بی‌تحرکی‌های طولانی دوری کنید و در عوض در حد توان حرکات کششی انجام دهید، ورزش کنید و به لایف استایل سالم روی بیاورید.
اگر شرایط زندگی، کار و یا تحصیل‌تان ایجاب می‌کند به طور مستمر بنشینید و یا بی تحرکی داشته باشید، می‌بایست حتما هر 30 تا 45 دقیقه یک بار از جای خود بلند شده و چند قدم راه بروید در صورت امکان چند حرکت کششی انجام داده و از حالت یکنواخت خود به طور کامل خارج شوید.
بیمار هنگامی که دچار دردهای سیاتیک می‌شود ضمن مراجعه به پزشک متخصص دردهای ارتوپدی با انجام معاینه‌های گوناگون متوجه می‌شود مشکل بیمار متوجه کدام نواحی بوده و علت آن چیست، سپس با توجه به شرایط هر بیمار راهکار درمانی متناسب را ارائه می‌دهد.
این معاینه‌ها ریشه‌های عصب سیاتیکی را بررسی می‌کند که نشان می‌دهد آیا عصب سیاتیکی تحت فشار است یا خیر و منشاء درد و عامل آن چیست؟ البته علت دقیق اینکه این عارضه چرا به وجود می‌آید هیچگاه مشخص نمی‌شود و فقط عامل بروز مشکل تشخیص داده می‌شود و پزشک میتواند صرفا مجموعه از دلایل مرتبط را ارائه دهد اما نظر قطعی نمی‌توان داد.
دردهای سیاتیک معمولا ریشه در مشکلات کمری دارند و پزشک به همین سبب از بیمار یک سری عکس‌ها و مودالیته‌های تصویری را درخواست می‌کند. مثلا بررسی عکس‌های سیاه و سفید یا همان عکس‌های «سی تی اسکن» و «ام آر آی» به پزشک اطلاعات بسیار مفیدی درباره مشکل بیمار و ناحیه کمری می‌دهد.
یکی از اثرات خطرناک سیاتیک در صورت عدم درمان، کاهش تدریجی و غیرقابل بازگشت قدرت پاها از باسن به پایین است که گاهی اوقات نشانه آن لاغری پاها است. از دیگر خطرات درد سیاتیک، دردهای مزمن و مقاوم به درمان است.
همچنین برای درمان گرفتگی عضلات استفاده از داروهای شل کننده عضلات مثل باکلوفن میتواند برای کاهش درد مفید باشد. چنانچه با مصرف این داروها درد کاهش پیدا نکرد ناچار به استفاده از داروهای مخدر مانند مورفین و پدرین به دستور پزشک هستیم .
پزشک بسته به شرایط بیمار ممکن است دستور به تزریق کورتون در ناحیه کمری بیمار کند زیرا کورتون خاصیت ضد التهابی زیادی دارد به خصوص برای افرادی که دچار تنگی کانال نخاعی هستند و استفاده از آن موجب کاهش درد می‌شود.
پزشک متخصص برای بیماران داروهای مختلفی تجویز می‌کند، اغلب در فاز اولیه درمان از داروهایی استفاده می‌شود که خاصیت کورتونی نداشته و ضد التهاب باشد. در فاز حاد معمولا سه چهار روز اول کمپرس آب سرد ممکن است به کاهش التهاب و درد کمک کند. همچنین گرفتن دوش آب گرم و جکوزی رفتن بعد از گذشت چند روز برای کم شدن درد میتواند بسیار مفید باشد.
توصیه اغلب متخصصان این است بیشتر از 2 روز در رختخواب استراحت نکنید و بیمار باید سعی کند فعالیت‌های روزانه خود را انجام دهد و به همراه آن حتما حرکات مناسب برای درد رگ سیاتیک انجام شود که فیزیوتراپ‌ها این حرکات را به شما آموزش می‌دهند.
نکته بسیار حائز اهمیت این است که افراد بدانند چه موقع به درد سیاتیک دچار شده‌اند و چه زمانی حتما باید به پزشک مراجعه کنند. چه عواملی و علائمی را باید جدی گرفت، اگر دچار ضعف عضلانی شده‌اید و یا دچار بی‌حسی در قسمت‌های مختلف پا شده‌اید، درد شما طولانی مدت ادامه پیدا کند و مزمن شود و درد تا چند هفته طول بکشد.
و یا دچار تعریق شده باشید و یا همچنین کاهش وزن داشته باشید، احساس خستگی دائمی و یا هر علامتی که شما را به یک بیماری زمینه‌ای مشکوک کند، حتما باید آن را جدی بگیرید و به پزشک مراجعه بکنید. اما چنانچه این علائم وجود نداشت یک سری ورزش‌ها میتواند کمک شایانی به بهبود شما کند.
در درمان تزریقی درد سیاتیک، چندین نوع تزریق مورد استفاده قرار می‌گیرد. برخی از مهمترین تزریقات عبارتند از تزریق کورتیکواستروئیدها، تزریق آنتی‌التراسون و تزریق آنالژزیک موضعی که این تزریقات به منظور کاهش التهاب و تسکین درد مؤثر است. در ادامه به انواع تزریقات دیگر درد سیاتیک می‌پردازیم.
تعداد دفعات تزریق بستگی به وضعیت شما و پاسخ به درمان دارد. ممکن است به تنهایی یک تزریق کافی باشد یا نیاز به تزریقات تکراری در طول زمان معین وجود داشته باشد. پزشک شما میتواند به شما درباره تعداد و فاصله بین تزریقات راهنمایی کند.
عوارض و محدودیت‌ها، همانند هر روش درمانی دیگر، تزریقات درد سیاتیک هم ممکن است عوارض و محدودیت‌های خاص خود را داشته باشد. برخی از عوارض ممکن شامل التهاب موضعی، خونریزی، عفونت، ضعف عضلانی موقت و یا واکنش‌های حساسیتی باشد. همچنین، تزریقات در برخی موارد نتایج بهبودی ممکن است نداشته باشند.
درمان درد سیاتیک به روش تزریق با شدت‌های مختلف درد مورد استفاده قرار می‌گیرد. این تزریق‌ها به منظور کاهش التهاب، تسکین درد و بهبود علائم سیاتیک انجام می‌شوند. در زیر تعدادی از تزریق‌های درمانی رایج برای درد سیاتیک را به طور کامل شرح می‌دهیم.
• تزریق استروئیدها
در این روش، استروئیدها به عنوان ماده‌ای ضد التهاب به محل درد به تشخیص پزشک تزریق می‌شوند. این استروئیدها به عنوان مهارکننده‌های التهاب و درد سیاتیک عمل می‌کنند و می‌توانند تورم و التهاب عصب سیاتیک را کاهش دهند و بخشی از درد سیاتیک را تسکین دهند.
• تزریق آناتومیک
در این روش، یک ماده آناتومیک مانند لیدوکائین به ناحیه اطراف عصب سیاتیک طبق نظر متخصص تزریق می‌شود. این ماده میتواند با مسدود کردن سیگنال درد، بهبودی موقتی را در علائم درد سیاتیک ایجاد کند.
تزریق بلوکاد عصبی: در این روش، معمولاً با استفاده از روش تصویربرداری (مانند رادیوگرافی)، یک ماده بلوکاد عصبی به ناحیه اطراف ریشه عصبی سیاتیک تزریق می‌شود. این ماده میتواند فعالیت عصب را موقتاً متوقف کند و به تسکین درد سیاتیک کمک کند.
• اوزون تراپی (Ozone Therapy):
در اوزون تراپی، گاز اوزون به عنوان یک ماده ضد التهاب موضعی به ناحیه درد سیاتیک تزریق می‌شود. این گاز میتواند التهاب را کاهش داده و فعالیت عصبی را تسکین دهد. علاوه بر آن، اوزون تراپی میتواند فعالیت سیستم ایمنی را افزایش دهد و به ترمیم بافت‌های آسیب دیده کمک کند. این روش ممکن است با تزریق مستقیم اوزون به ناحیه مورد نیاز، یا با استفاده از جراحی کم تهاجمی انجام شود.
• پی ار پی (PRP):
پی ار پی یک روش درمانی است که در آن از پلاسمای خون خود بیمار استفاده می‌شود. در این روش، خون بیمار گرفته شده و سپس با جدا کردن بخش پلاسمایی آن (که حاوی عوامل رشد و پروتئین‌های مهم است)، پلاسما بازسازی شده و به ناحیه درد سیاتیک تزریق می‌شود.
پلاسمای خون حاوی عوامل رشد است که ممکن است فرآیند التهاب و درد سیاتیک را کاهش داده و ترمیم بافت‌های آسیب دیده را تسریع کند. این روش به عنوان یک روش بازسازی و تقویت بافتی مورد استفاده قرار می‌گیرد.
• تزریق اپیدورال (Epidural Injection):
در تزریق اپیدورال، ماده‌ای ضد التهاب و تسکین‌دهنده (مانند استروئیدها یا مخدرها) به ناحیه فضای اپیدورال در کمر تزریق می‌شود. این فضا در قرارگیری بین غشاء محافظ نخاع (غشاء صلب) و عصب‌های سیاتیک قرار دارد. این روش به عنوان یک روش موقت برای تسکین درد سیاتیک استفاده می‌شود و میتواند التهاب و تحریک عصب سیاتیک را کاهش دهد.
در مواردی که روش‌های درمان غیر جراحی مانند فیزیوتراپی و تزریقات منجر به بهبود شرایط بیمار نشود پزشکان توصیه به درمان درد سیاتیک به روش‌های جراحی می‌کنند. در مواردی که عواملی مانند تشکیل بافت‌ها و پیوند‌های ناهنجار، فشار زیاد بر روی ریشه عصبی یا توده‌های جسم خارجی (مانند تومورها) منجر به درد سیاتیک شوند، ممکن است نیاز به جراحی وجود داشته باشد.
در ادامه به انواع روش‌های جراحی به منظور درمان درد سیاتیک به طور کامل می‌پردازیم:
• دیسکتومی (Discectomy):
در این روش جراحی، قسمتی از دیسک بیماری که فشار بر روی عصب سیاتیک ایجاد می‌کند، تخلیه می‌شود. این فشار ممکن است به دلیل بیرون زدگی دیسک یا پارگی آن رخ داده باشد. با انجام دیسکتومی، فشار روی عصب کاهش می‌یابد و علائم درد سیاتیک تسکین می‌یابند.
• لامینکتومی (Laminectomy):
در این روش، بخشی از استخوان پشتی مهره به نام لامینا که بر روی نخاع و عصب‌های سیاتیک قرار دارد، برداشته می‌شود. با انجام این کار از میزان فشار وارد شده به رگ عصبی سیاتیک کاسته شده و کاهش درد را به همراه دارد.
• تومورکتومی (Tumorectomy):
در صورت وجود تومور در ناحیه رگ سیاتیک که فشار روی عصب ایجاد می‌کند، عمل جراحی تومورکتومی صورت می‌گیرد. در این روش، تومور را از ناحیه عصبی برداشته می‌شود تا فشار روی عصب سیاتیک کاهش یابد و علائم درد سیاتیک بهبود یابند.
یکی از روش‌های موثر در درمان سیاتیک انجام برخی کشش‌ها، حرکات، نرمش‌ها و ورزش‌های خاص به منظور کاهش درد سیاتیک است. در ادامه به برخی از این ورزش‌ها اشاره می‌کنیم ولی باید توجه داشته باشید این حرکات باید تحت نظر فیزیوتراپ و متخصص طب فیزیک آموزش داده شود.
1. حرکت مناسب برای سندرم پیریفورمیس در این تمرین با حالت خوابیده پای مبتلا را بر روی پای دیگر که خم شده است قرار داده و سپس از ناحیه پشت ران پای غیر مبتلا با دست‌ها گرفته و به سمت شکم جمع می‌کنید در این حالت کشش را در پشت پای مبتلا حس می‌کنید این کار را 5 مرتبه مدت 30 ثانیه برای هر پا انجام داده و بعد به آرامی برمی‌گردانید.
2. در حرکت بعدی به پهلوی پای سالم بخوابید زانوها را تا جایی که مچ پا با تنه در یک راستا باشند خم کرده و با ثابت بودن مچ پا فقط زانوها را از هم دور کنید، تا جایی که لگن نچرخد می‌توانید پا را بالا بیاورید و با کمی مکس به آرامی برگردانید. این حرک را 10 مرتبه تکرار کنید.
3. در حرکت دیگر پای مبتلا را بالا میاورید به طوری که حدود 90 درجه بشود یعنی امتداد ران پای شما صاف است، دست را بیاندازید دور ران و در همان حالت زانو را آهسته صاف کنید به محض کشش پشت پا را حس کردید 30 ثانیه نگه دارید و سپس برگردانید. این حرک را 5 مرتبه انجام دهید.
4. در حرکت بعدی بر روی صندلی نشسته و زانو را صاف می‌کنید مچ پا و سر را به سمت یکدیگر خم می‌کنید و با کمی مکس به حالت اولیه بازمی‌گردید. این حرکت را 10 بار تکرار کنید، این کشش برای درد سیاتیک بسیار عالی است.
5. حرکت «پرس آف اکسرسایز» که برای درد سیاتیک ناشی از پارگی دیسک مورد استفاده قرار می‌گیرد. در این حرکت بر روی شکم خود قرار گرفته و بر روی سطح دراز کشیده و سعی کنید به کمک آرنج و دست‌ها خود را از روی سطح به طوری که باسن و لگن روی زمین باشد بلند کنید. این حرکت را با مکس 10 ثانیه ای 10 تا 15 مرتبه تکرار کنید.
6. در حرکت بعدی نیاز به یک کش دارید، با حالت طاق باز دراز کشیده کش را از کف پا رد کرده دو طرف آن را با دست گرفته با حفظ صاف بودن پا ، آن را به سمت بالا و شکم با مکس 15 تا 20 ثانیه بیاورید و 5 تا 10 مرتبه در روز تکرار کنید .
تمرینات در حوزه دردهای ارتوپدی طیف زیادی از حرکات است و هر کدام مخصوص به ناحیه خاصی است که با توجه به مشکل و منشا درد باید متخصص ارتوپدی به شما حرکات مناسب شما را آموزش دهد. برای درد سیاتیک نیز حرکات و کشش‌های متنوعی وجود دارد و با توجه به شدت درد و عوامل دیگر ورزش‌های گوناگون تحت نظر پزشک توصیه می‌شود.
بعد از انجام حرکات ورزشی و تمرین‌های فیزیوتراپی به مدت 15 دقیقه از یک کیسه آب گرم و یا یک حوله گرم در ناحیه‌ی درد استفاده کنید تا از التهاب محل درد کاسته شود. استراحت‌های مقطعی داشته باشید و تا آستانه تحمل درد فعالیت کنید، بی‌تحرکی فقط به مشکلات‌تان اضافه می‌کند.
درد سیاتیک، که ناشی از تحت فشار قرار گرفتن عصب سیاتیک است، میتواند باعث درد شدید، تنگی کانال نخاع و لغزندگی مهره شود. درمان‌های غیرجراحی مانند تزریقات و فیزیوتراپی می‌توانند در تسکین درد و بهبود علائم مؤثر باشند. در موارد شدیدتر، درمان جراحی ممکن است لازم باشد. مشاوره با پزشک و تعیین روش مناسب درمانی بر اساس وضعیت شخصی مهم است.