در این مقاله به دلایل شایع درد کمر و پا به ویژه ناشی از التهاب سیاتیک و بیماری مزمن آرتریت می پردازیم. قطعا این موضوع برای بسیاری از ما مهم بوده که بدانیم علت درد کمر یا درد کمر که به پا می زند چه می باشد تا با داشتن این دانش و آگاهی بتوانیم از وقوع شرایط وخیم تر در آینده جلوگیری کنیم . به همین خاطر در این مقاله برخی از فعالیت های ورزشی و مراقبتی و همچنین درمان های کمک کننده که ما را از ابتلا به این عارضه مصون می دارد را گردآوری نموده و با شما خوانندگان عزیز به اشتراک می گذاریم.
درد کمر و پا ممکن است به دلیل فتق دیسک به وجود آید به صورتی که مواد دیسک بر روی ریشه های عصبی فشار اعمال کرده و باعث بروز درد شوند. درد در پشت هر دو ران و پاها به همراه کرختی و خواب رفتگی وجود خواهد داشت و ممکن است مچ پا ضعیف یا فلج شود و منجر به کاهش کنترل عضله ی اسفنکتری روده و مثانه فرد بشود.
دردهای کمر و پا معمولاً به قسمت پایین در پشت پا انتشار می یابد و در ماهیت علائم آن مانند علائم کمردرد حاد می باشد. در کمر درد حاد، درد به وجود آمده خفیف و معمولاً با فشار، خم شدن به سمت جلو، نشستن و ایستادن بدتر می شود و با بالا آوردن پا و زانوی صاف، کاهش می یابد. درد با سرفه، عطسه و کشش تشدید می گردد.
یکی دیگر از درد هایی که به هنگام کمردرد ممکن است در فرد وجود داشته باشد درد استاتیک می باشد.
درد استاتیک، زمانی بروز می کند که درد به ناحیه باسن (گلوتئال)، پشت ران و پا منتشر می گردد. الگوی انتشار درد به میزان تحت فشار بودن ریشه عصبی بستگی دارد.
فشار ریشه عصبی، درد را به بخش قدامی و مچ پا منتشر می نماید. منظور از بخش قدامی بخش خارجی پا می باشد. در مرحله حاد، خم شدن به جلو به علت اسپاسم عضلانی، فرد با محدودیت در حرکت مواجه می شود.
کمر درد و پادرد ممکن است به دلیل اسپاسم عضلات اطراف ستون فقرات، خصوصاً در سمت مقابل پایی که درد دارد به وجود آید که به دلیل اسپاسم عضلانی نسبت به هرگونه لمس دردناک می گردد.
عوامل دیگری که ممکن است باعث دردهای کمر و پا شوند عبارتند از:
• سن: با افزایش سن، بدن انعطاف‌پذیری کمتری دارد و باعث کاهش توانایی بدن در مقابله با فشار و وزن می‌شود که ممکن است باعث دردهای کمر و پا شود.
• چاقی: وزن بیش از حد بر روی ستون فقرات فشار می‌آورد و باعث تحریک عصب‌های ستون فقرات و ایجاد دردهای ناخوشایند کمر و پا می‌شود.
• نشستن و کم‌تحرکی: نشستن برای مدت طولانی و کم‌تحرکی باعث ضعف عضلات کمر و پا شده که همین امر خود زمینه ساز ایجاد درد در کمر و قسمت های تحتانی بدن بشود.
• بارداری: با ادامه دوره بارداری فرد، وزن بیشتری به عنوان بار بر روی ستون فقرات قرار می‌گیرد و باعث ایجاد درد درکمر و پا می‌شود.
• استرس: استرس ذهنی و روانی یکی از عواملی است که باعث تشدید دردهای کمر و پا می‌شود.
یکی از علائم اصلی درد کمر، درد در ناحیه پایین کمر است که به صورت کشیدگی، التهاب و یا کوفتگی احساس می شود. علاوه بر آن درد ممکن است در قسمت های جلو، پشت و یا کناره های پای فرد نیز احساس شود.
این نوع درد ممکن است به دلیل بلند کردن اشیاء سنگین یا چرخش نافرم کمر، طرز نشستن، ایستادن یا راه رفتن نامناسب در طی چندین سال یا حتی بدون هیچ دلیل مشخصی، ایجاد شود.
درد کمر در طول شب، حین فعالیت و یا پس از نشستن در یک وضعیت برای مدت طولانی، مانند مسافرت با ماشین، شدت پیدا می کند. گاهی اوقات خوابیدن به صورت طاق باز باعث کاهش و درمان کمر درد می شود.
علاوه بر درد کمر، برخی از نشانه های دیگر شامل کرختی، خواب رفتگی، ناتوانی مچ، کنترل ضعیف اسفنکتری روده و مثانه (منظور ضعف در عضلات اسفنکتری روده و مثانه می باشد که اجازه ورود مواد غذایی را می دهند، عدم وجود رفلکس (واکنش پذیری ) مچ پا و درد در پشت هر دو ران و پاها است.
طبق گزارشات بسیار از سوی پزشکان، نقص ساختمانی ستون فقرات در بسیاری از موارد عامل اصلی بروز دردهای متعدد در کمر و پا می باشد. باید به خاطر داشت که شیوع کمردرد موضوع بسیار جدیدی نیست و انسان در حدود یک میلیون سال از دوره تکامل خود را بدون هیچ مشکلی در این زمینه پشت سر گذاشته است. در صورتی که تشخیص نقص ساختمانی برای کمردرد درست باشد، حتماً باید در طول آخرین دوره تکامل انسان‌ها افتاده باشد که آنها را اینقدر ضعیف کرده است.
بنابراین، این ایده کاملاً بی‌پایه و اساس و غیر قابل دفاع است. پنجاه سال قبل کمردرد به این اندازه شایع نبود، اما کسانی که کمردرد داشتند نیز آن را خیلی جدی نمی‌گرفتند. اما در طول سی سال اخیر، یعنی از زمانی که هیجانات عصبی رو به افزایش گذاشت، کمردرد و درد پا شایع‌تر شده است. این مسأله نشان دهنده شکست درمان دارویی و تشخیص‌های نادرست در زمینه کمردرد و پا درد می باشد.
با وجود اینکه درد در کمر و پای افراد در بسیاری از موارد ناشی از نقص ساختمانی ستون فقرات است، اما در برخی موارد دیگر هم ممکن است علائمی از بیماری های دیگر وجود داشته باشند. برای تشخیص صحیح علت دردهای ایجاد شده، نیاز به بررسی دقیق علائم، تاریخچه پزشکی و آزمایش های تشخیصی وجود خواهد داشت.
علائم کمر درد و درد پاها ممکن است شامل درد و تورم در ناحیه کمر، یک پا یا بعضا هر دو پا، سختی در حرکت، کاهش قابل توجه در قدرت عضلات پاها، احساس گرفتگی و سنگینی در پاها باشد.
همچنین سابقه پزشکی بیمار نیز بسیار مهم است و شامل علائم بیماری های قبلی، شیوع درد، میزان و شدت درد و همچنین نحوه انجام فعالیت های روزمره بیمار می باشد. آزمایش های تشخیصی نیز می توانند در تشخیص کمر دردها و پا درد افراد کمک کننده باشند. برخی از آزمایش های رایج شامل رادیولوژی، MRI، تست های عصبی و تست های عضلانی است.
به طور کلی، تشخیص درد نیاز به تحلیل دقیق علائم، تاریخچه پزشکی و آزمایش های تشخیصی دارد. در صورتی که درد کمر و یا پای شما باعث اختلال در کیفیت زندگی شده است، بهتر است به پزشک خود مراجعه کرده و تشخیص درست و درمان مناسب را دریافت کنید.
تمرینات ورزشی می‌تواند در کاهش درد های موضعی کمر و پا موثر باشند. اگرچه، برنامه‌ی ورزشی صحیح و مناسب حائز اهمیت است. در صورتی که درد به صورت متمرکز در مرکز کمر و پا باشد، این نشانگر درستی برنامه‌ی درمانی است. در صورتی که برنامه‌ی ورزشی اشتباه یا غیر مناسب باشد، درد از مرکز ستون فقرات به دیگر نواحی بدن منتقل خواهد شد.
در جلسات اولیه تمرین، افزایش نسبی درد قابل پیش‌بینی است و با پیشرفت جلسات، درد باید به تدریج کاهش یابد. اما در صورت افزایش ناگهانی در شدت درد و انتقال درد به دیگر نواحی بدن، بهتر است فوراً تمرینات متوقف شود.
ضعف عضلات فاسیا (بافت متصل کننده عضلات بدن )، سفتی و تکرار کشش و خستگی عضلانی می‌توانند باعث دردهای آزاردهنده کمر و پاها گردند و درد در این حالت بیشتر می‌شود.
در بیمارانی که به مدت طولانی درد کمر و پا دارند، بهبودی به تاخیر می‌افتد و نیاز به مصرف مسکن برای ۱۰ تا ۱۵ روز دارند. بنابراین، آگاهی از اثرات برنامه ورزشی مناسب و انجام تمرینات صحیح می‌تواند به میزان بسیاری در بهبود درد کمر موثر باشد.
برای افراد دارای درد در ناحیه کمر و پا، انجام تمرینات ورزشی مناسب و فاقد اثرات منفی می‌تواند به بهبود وضعیت آنها کمک کند. تمریناتی که برای این افراد مناسب هستند عبارتند از:
• تمرینات کششی: تمرینات کششی می‌توانند به کاهش تنش و رفع درد در ناحیه کمر و پا کمک کنند. این تمرینات شامل کشش عضلات ران و عضلات پشت ران، کشش عضلات پهلو و کشش عضلات پشت سر می‌شوند.
• تمرینات قدرتی: تمرینات قدرتی می‌توانند به تقویت عضلات کمک کرده و از طریق افزایش قدرت عضلات، منجر به کاهش درد شوند. این تمرینات شامل تمرینات وزنه‌برداری، تمرینات بدون وزنه و تمرینات با کش ورزشی می باشند.
• تمرینات کاردیو: تمرینات کاردیو می‌توانند به کاهش وزن، بهبود خواب و کاهش استرس کمک کنند. تمرینات کاردیویی مانند پیاده روی، دویدن، شنا و دوچرخه‌سواری می‌توانند برای این افراد مناسب باشند.
• تمرینات تعادلی: تمرینات تعادلی می‌توانند به تقویت عضلاتی که برای حفظ تعادل بدن مهم هستند، کمک کنند. تمریناتی مانند حفظ تعادل روی توپ، تمرینات با تخته بلند، و تمرینات با توپ ژیمناستیک می‌توانند برای این افراد مناسب باشند.
درد کمر و پاها ناشی از التهاب سیاتیک یکی از بیماری‌های عصبی است که با انتشار درد طی مسیر عصب سیاتیک همراه است. این سندرم شامل کمردرد، انتشار درد در بخش سرینی (گلوتئال) و گاهی اوقات اختلال حسی پا به همراه مورمور و گزگز (پارستزی) یا بی حسی مناطق پوستی (درماتوم هایی) است که به وسیله‌ی ریشه‌های عصبی خاجی یا کمری عصب دهی شده یا ساختارهای عضلانی که به وسیله‌ی اعصاب سیاتیک مبتلا، عصب دهی می‌شوند.
علل این بیماری شامل فتق دیسک کمری، تنگی کانال نخاعی در ناحیه‌ی کمری، بیماری‌های تخریبی دیسک، جابجایی مهره به طرف جلو که معمولا چهارمین یا پنجمین مهره‌ی کمری است، سندرم عضله گلابی شکل، اختلال عملکرد مفصل خاجی-خاصره‌ای و فیبروز عضلانی التهاب عصب می‌باشد.
این بیماری در سنین بالای ۴۰ سال شایع بوده و بیشتر زنان را درگیر می‌کند. در گذشته، دیسک دچار فتق شده یا متورم شده، تا سال ۱۹۳۴ شناخته نشده بود. بهترین روش درمان درد ناشی از التهاب سیاتیک در ناحیه کمر و پا شناسایی و مدیریت دقیق علت اصلی است. درمان‌های شامل داروهای ضد التهاب غیراستروئیدی، فیزیوتراپی، ماساژ و در موارد شدیدتر، جراحی می‌باشد.
علاوه بر این، بیماری‌های تخریبی دیسک نیز می‌توانند عامل ایجاد کمر درد یا پا درد باشند. در این بیماری‌ها، دیسک های بین مهره ها تخریب می‌شوند و در نتیجه ممکن است فشار بر روی عصب سیاتیک افزایش یابد و در نتیجه منجر به وقوع درد کمر شوند.
علاوه بر این، بیماری هایی مانند جابجایی مهره به طرف جلو، سندرم عضله گلابی شکل، اختلال عملکرد مفصل خاجی-خاصره‌ای و فیبروز عضلانی نیز می‌توانند دردهای مختلف کمر و پا را ایجاد کنند.
آرتریت به طور کلی به التهاب مفاصل گفته می‌شود که می‌تواند در هر قسمتی از بدن شامل ناحیه کمر و پا رخ دهد. در بیمارانی که به آرتریت مبتلا هستند، التهاب در مفاصل باعث می‌شود که بافت‌های مفصلی خراب شده، درد و ناراحتی در ناحیه کمر و پا ایجاد گردد.
در بسیاری از موارد درد کمر که گاها به قسمت های تحتانی و پاها منتشر می شود در نتیجه آرتریت در مفاصل ستون فقرات و مفاصل متصل به آنها ایجاد می‌شود. درد ممکن است به صورت خفیف یا شدید باشد و به طور معمول با استراحت و داروهای ضد التهاب غیراستروئیدی قابل مدیریت است. اما در بعضی موارد، آرتریت باعث تخریب و آسیب به بافت‌های مفصلی شده و منجر به نارسایی در عملکرد مفاصل و بارز شدن علائم درد و ناراحتی در ناحیه کمر و پا می‌شود.
به همین دلیل، شناسایی زودهنگام آرتریت و تلاش برای بهبود وضعیت آن، می‌تواند در پیشگیری و کاهش درد منتشر شده در کمر و پا موثر باشد. برای تشخیص و درمان آرتریت، معمولا به تشخیص تصویری مانند رادیوگرافی، تصویربرداری MRI و آزمایشات خون نیاز است که توسط متخصصان بهداشت و درمان انجام می‌شود.
درد حاد در ناحیه پایین کمر ممکن است به طور ناگهانی و در نتیجه فعالیت‌های فیزیکی سنگینی مانند بلند کردن اشیاء سنگین، کشش ماهیچه‌ای و یا کشش تاندونی، به وجود آید. هر گونه ضربه از این نوع ممکن است باعث بروز درد شدید شود. در این شرایط، خم شدن و تغییر وضعیت باعث ایجاد یک خشکی خاص در ناحیه پایین کمر می‌شود.
یکی دیگر از عوامل شایع در بروز درد کمر و پا، لغزش دیسک است که باعث آسیب دو غضروف می‌شود. این موضوع ممکن است با بروز آرتریت و التهاب در ناحیه کمر و پا همراه باشد. برای پیشگیری از بروز درد در کمر و پا ، باید فعالیت‌های جسمانی را به طور منظم انجام داده و به صورت مناسب و درست قرار گرفت. همچنین باید از وزن بالا و فشارهای زیاد روی ناحیه کمر و پا خودداری کرد و در صورت بروز هرگونه درد یا ناراحتی، به متخصص مراجعه کرد.
درد کمر که به پای افراد نیز منتقل می شود ، یکی از شایع‌ترین دردهایی است که بسیاری از افراد با آن مواجه می‌شوند. تخمین زده می‌شود که از هر هزار نفری که به دردهای پشت و کمر مبتلا می‌شوند، فقط یک نفر نیاز به عمل جراحی دارد.
درمان دردهای کمری با روش‌های جراحی فقط در صورتی باید انجام شود که بدن فرد به سایر درمان‌ها پاسخی ندهد و دردهای شما شدید و دائمی شده باشد. بنابراین نباید بخاطر هر پشت درد یا کمردردی سریعاً اقدام به عمل جراحی نمود.
دردهای سیاتیک، یکی از شایع‌ترین علل انتشار درد به کمر و پاهای افراد هستند. در این موارد، عمل جراحی نتایج خوبی خواهد داشت و حدود ۸۰ تا ۹۰ درصد افراد، بعد از عمل جراحی احساس رضایت دارند. اما در افرادی که درد آنها فقط محدود به پشت یا کمر بوده و به کفل ها یا پاهایشان انتشار نمی‌یابد، میزان موفقیت عمل جراحی نسبت به کسانی که دردهای سیاتیکی داشته اند، کمتر می باشد.
بنابراین، درمان دردهای کمری با روش‌های جراحی باید با دقت و توسط پزشکان متخصص انجام شود. ابتدا باید روش‌های درمانی غیرجراحی را امتحان کرد و در صورتی که بهبودی نیافتید، به انجام عمل جراحی فکر کنید. در هر صورت، تصمیم‌گیری باید توسط پزشک شما صورت گیرد.
● داروهای تسکین درد: این داروها شامل ضد التهاب ها و آنالژین ها می شوند که به منظور کاهش درد و التهاب مورد استفاده قرار می گیرند.
● فیزیوتراپی و تمرینات تقویتی عضلات پشت و کمر: با انجام تمرینات فیزیکی، مانند تقویت عضلات پشتی و کمری و اصلاح نحوه حرکت و وضعیت بدن، درد کمر کاهش پیدا می کند.
● ماساژتراپی: این درمان شامل انجام ماساژ های مختلف از طریق متخصصین مرتبط می باشد که با استفاده از تکنیک های خاص، به کاهش دردهای کمر و پا کمک می کنند.
● روش های تزریقی: در این روش، داروهایی مانند استروئیدها، گاز اوزون و پی آر پی به طور مستقیم به ناحیه درد تزریق می شوند. این روش به منظور کاهش التهاب و درد و همچنین درمان شرایطی مانند سیاتیک و فتق دیسک (herniated disc) استفاده می شود.
● ترکیبی از درمان ها: در برخی موارد، یک ترکیب از درمان های مختلف، مانند تزریق وریدی، جراحی و فیزیوتراپی به منظور درمان دردهای کمر و پا استفاده می شود تا اثر بخشی بیشتری حاصل گردد.
در این مقاله ما در مورد دلایلی که می تواند منجر به ایجاد درد کمر و پا بشوند، علائم و نشانه های این درد، چگونگی ایجاد درد و مباحث تشخیصی این درد آزار دهنده صحبت کردیم. در ادامه به برخی از عارضه های مهم نظیر سیاتیک و آرتریت که ممکن است خود به عنوان عاملی اصلی موجب بروز درد در نواحی ستون فقرات و کمر باشند پرداخته شد. همچنین به نقش تمرینات ورزشی و روش‌های درمانی مختلف برای بهبود و توقف پیشرفت این بیماری اشاره گردید با این حال به علت اهمیت موضوع نیاز به مراجعه و معاینه توسط پزشک ارتوپدی می باشد.